عموماً تصور می‌شود که نیوتن از بدو کاوش‌های طبیعت‌شناسه‌اش دارای روشی بوده که همواره از آن پیروی می‌کرده‌است و دو کتاب ماندگار و فوق‌العاده تأثیرگذارش اصول ریاضی فلسفه طبیعی و علم‌الابصار، محصول پیروی از آن روش است. امّا انیشتاین هشدار می دهد که اگر می‌خواهید چیزی از فیزیکدانان درباره روش‌هایی که بکار گرفته‌اند بدانید “به حرف‌های آنها گوش ندهید و توجه خود را معطوف به اعمال آنها کنید.”با توجه به هشدار تأمل‌انگیز و جالب توجه انیشتاین در این مقاله کوشیده‌ام تا اولاً هر آنچه نیوتن در طبع‌های مختلف دو اثر مهم‌اش درباره روش علمی، قواعد روش‌شناختی و معرفت شناختی‌اش اظهار کرده مورد بازیابی و شناسایی قرار دهم. ثانیاً، تلاش شده تا آن چه را نیوتن در عمل انجام داده و شناسایی و ارائه کنم. در جریان این شناسایی‌ها، آشکار می‌شود که میان آنچه نیوتن درباره روش کار و کاوش‌اش گفته و آنچه در عمل انجام داده تغایر و بعضاً تعارضات روشنی وجود دارد. همچنین، آشکار می‌شود که ابداً چنین نبوده که از ابتدا نیوتن به یک مجموعه خاصی از قواعد روش-معرفت شناختی آگاهی داشته و از آنها آگاهانه پیروی کرده است. نیوتن تنها پس از مواجهه با سیل خروشانی از انتقاداتی که متوجه طبع اول اصول ریاضی شد به قواعد روش-معرفت شناختی روی آورد. در طول چهل سال پس از طبع نخست اصول (۱۶۸۷) و آخرین طبع آن (۱۷۲۶)، عمده تلاشهای نیوتن مصروف طراحی و ابداع و اعلام قواعد جدید بازی علم شد تا اولاً نظریه پردازی‌های طبیعت‌شناسانه خود را با عطف به آن قواعد موجّه و مقبول نشان دهد و از آنِ دکارتیان را ناموجّه و نامقبول. و ثانیاً به تبع، سیل انتقاداتی که وی را به شدت آزرده دل و رنجور کرده بود تضعیف و تخفیف کند.

مطالعه متن کامل مقاله:

روش علمی نیوتن در اصول ریاضی (اندازه فایل: ۲۳۲٫۱ KiB )

منتشر شده در: فصل‌نامه فلسفه (دانشگاه تهران)، دوره ۳۵ شماره ۴، اسفند ۱۳۸۶